بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ

آلا؛ مفاتیح الجنان

 

مطلب دوم: خطبه روز عید فطر

خطبه روز عید فطر را امام جماعت، پس از بجا آوردن نماز عید می‌خواند و آن به صورتی که شیخ صدوق در کتاب «من لا یحضره الفقیه» از حضرت امیرمؤمنان(علیه‌السلام) نقل کرده، چنین است:
﴿الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ، وَجَعَلَ الظُّلُماتِ وَالنُّورَ، ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ، لَانُشْرِكُ بِاللّٰهِ شَيْئاً وَلَا نَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِيّاً، وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّماواتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَلَهُ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ، ﴿يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْها وَمَا يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَمَا يَعْرُجُ فِيها وَهُوَ الرَّحِيمُ الْغَفُورُ، كَذَلِكَ اللّٰهُ لَاإِلٰهَ إِلّا هُوَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ،
«همۀ ستایش‌ها ویژۀ خداوندی است که آسمان‌ها و زمین را آفرید و تاریکی‌ها و روشنی را پدید آورد. [با این نشانه‌ها که شاهد بر یکتایی و ربوبیت اوست] باز کافران برای پروردگارشان [معبودهای باطل و بُت‌های بی‌هویت را] شریک و همتا قرار می‌دهند»؛ ما چیزی را با خدا شریک قرار نمی‌دهیم و جز او برای خود سرپرستی برنمی‌گیریم و ستایش خدای را که فرمانروایی آنچه در آسمان‌ها و زمین است از اوست و ستایش در آخرت ویژۀ اوست و او حکیم و آگاه است، « آنچه در زمین فرومی‌رود و آنچه از آن بیرون می‌آید و آنچه از آسمان فرود می‌آید و آنچه در آن بالا می‌رود [همه و همه] در احاطۀ دانش اوست و او بسیار مهربان و آمرزنده است»، این‌چنین است خدا، معبودی جز او نیست، بازگشت همه به سوی اوست،
وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي يُمْسِكُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلّا بِإِذْنِهِ إِنَّ اللّٰهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَحِيمٌ؛ اللّٰهُمَّ ارْحَمْنا بِرَحْمَتِكَ، وَاعْمُمْنا بِمَغْفِرَتِكَ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ، وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَامَقْنُوطٌ مِنْ رَحْمَتِهِ، وَلَا مَخْلُوٌّ مِنْ نِعْمَتِهِ وَلَا مُؤْيَسٌ مِنْ رَوْحِهِ، وَلَا مُسْتَنْكِفٌ عَنْ عِبادَتِهِ، بِكَلِمَتِهِ قامَتِ السَّمٰوَاتُ السَّبْعُ، وَاسْتَقَرَّتِ الْأَرْضُ الْمِهادُ، وَثَبَتَتِ الْجِبالُ الرَّواسِي، وَجَرَتِ الرِّياحُ اللَّواقِحُ ، وَسارَ فِي جَوِّ السَّماءِ السَّحابُ، وَقامَتْ عَلَیٰ حُدُودِهَا الْبِحارُ، وَهُوَ إِلٰهٌ لَها وَقاهِرٌ يَذِلُّ لَهُ الْمُتَعَزِّزُونَ، وَيَتَضاءَلُ لَهُ الْمُتَكَبِّرُونَ، وَيَدِينُ لَهُ طَوْعاً وَكَرْهاً الْعالَمُونَ،
ستایش خدای را که آسمان را از اینکه بر زمین فرو افتد نگاه می‌دارد جز به اجازه‌اش، خدا بر مردم رئوف و مهربان است؛ خدایا به ما رحم کن به رحمتت و فراگیر ما را به آمرزشت، به درستی که تو برتر و بزرگی، ستایش خدای را که ناامید شده‌ای از رحمتش و تهیدستی از نعمتش و مأیوسی از بخشایشش و بازداشته‌ای از بندگی‌اش وجود ندارد، آسمان‌های هفتگانه به فرمانش بر پا شد و زمین گسترده استقرار یافت و کوه‌های بلند بر پا گشت و بادهای بارور کننده روان شد و ابرها در فضای آسمان حرکت کردند و دریاها بر کرانه‌های خود ایستادند و او معبود آن‌هاست و چیره‌ای است که توانمندان در برابرش خوار می‌شوند و بزرگ‌منشان در برابرش ناچیز می‌گردند و جهانیان با اختیار و بی‌اختیار در پیشگاهش تسلیم می‌شوند،
نَحْمَدُهُ كَمَا حَمِدَ نَفْسَهُ وَكَما هُوَ أَهْلُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ وَنَسْتَهْدِيهِ وَنَشْهَدُ أَنْ لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، يَعْلَمُ مَا تُخْفِي النُّفُوسُ، وَمَا تُجِنُّ الْبِحارُ، وَمَا تَواریٰ مِنْهُ ظُلْمَةٌ، وَلَا تَغِيبُ عَنْهُ غائِبَةٌ، وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ مِنْ شَجَرَةٍ وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلْمَةٍ إِلّا يَعْلَمُها لَاإِلٰهَ إِلّا هُوَ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يابِسٍ إِلّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ؛ وَيَعْلَمُ مَا يَعْمَلُ الْعامِلُونَ وَأَيَّ مَجْرَیً يَجْرُونَ، وَ إِلَیٰ أَيِّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ، وَنَسْتَهْدِي اللّٰهَ بِالْهُدَیٰ،
و او را می‌ستاییم، چنان‌که او خود را ستود و چنان‌که او شایسته آن است و از او یاری می‌خواهیم و آمرزش می‌جوییم و راهنمایی می‌طلبیم و گواهی می‌دهیم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برای او نیست، می‌داند آنچه را نفوس پنهان می‌کنند و آنچه را دریاها می‌پوشانند و تاریکی چیزی را از او در پرده نبرد و غایبی از او غایب نگردد و نیفتد برگی از درخت و نه دانه‌ای در تاریکی، جز آنکه آن را می‌داند، معبودی جز او نیست و تروخشکی نیست، جز اینکه در کتابی روشن است؛ و می‌داند آنچه را عمل‌کنندگان انجام می‌دهند و از کدام گذرگاه می‌گذرند و به کدام بازگشتگاه باز می‌گردند، از خدا راهنمایی به سوی هدایت را می‌خواهیم
وَنَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَنَبِيُّهُ وَرَسُولُهُ إِلَیٰ خَلْقِهِ، وَأَمِينُهُ عَلَیٰ وَحْيِهِ، وَأَنَّهُ قَدْ بَلَّغَ رِسالاتِ رَبِّهِ وَجاهَدَ فِي اللّٰهِ الْحائِدِينَ عَنْهُ الْعادِلِينَ بِهِ، وَعَبَدَ اللّٰهَ حَتَّیٰ أَتاهُ الْيَقِينُ صَلَّی اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ ، أُوصِيكُمْ بِتَقْوَی اللّٰهِ الَّذِي لَاتَبْرَحُ مِنْهُ نِعْمَةٌ، وَلَا تَنْفَدُ مِنْهُ رَحْمَةٌ، وَلَا يَسْتَغْنِي الْعِبادُ عَنْهُ، وَلَا يَجْزِي أَنْعُمَهُ الْأَعْمالُ، الَّذِي رَغَّبَ فِي التَّقْوَیٰ، وَزَهَّدَ فِي الدُّنْيا، وَحَذَّرَ الْمَعاصِيَ، وَتَعَزَّزَ بِالْبَقاءِ، وَذَلَّلَ خَلْقَهُ بِالْمَوْتِ وَالْفَناءِ، وَالْمَوْتُ غايَةُ الْمَخْلُوقِينَ وَسَبِيلُ الْعالَمِينَ، وَمَعْقُودٌ بِنَواصِي الْباقِينَ؛
و گواهی می‌دهیم که محمّد بنده و پیامبر و فرستاده او به سوی آفریدگانش و امینش بر وحی اوست و اینکه او پیام‌های پروردگارش را رسانید و در مورد خدا جهاد کرد، با کسانی که از حق کناره گرفتند و برای حضرتش شریک قرار دادند و خدا را پرستید تا آنکه مرگ به سویش آمد، درود و سلام خدا بر او و خاندان او باد، شما را به تقوای خدا سفارش می‌کنم که همواره از سوی او نعمت بوده و رحمت از سوی او پایان نمی‌پذیرد و بندگان از او بی‌نیاز نمی‌شوند و اعمال بندگان هرگز پاداش نعمت‌های او نمی‌گردد. خدایی که مردم را به پرهیزگاری تشویق نمود و به بی‌میلی نسبت به دنیا واداشت و از گناهان برحذر کرد و با پایندگی عزیز شد و آفریدگانش را با مرگ و نیستی رام ساخت و مرگ سرانجام آفریدگان و راه جهانیان و نوشته شده بر پیشانی بازماندگان است؛
لَايُعْجِزُهُ إِباقُ الْهارِبِينَ، وَعِنْدَ حُلُولِهِ يَأْسِرُ أَهْلَ الْهَوَیٰ، يَهْدِمُ كُلَّ لَذَّةٍ، وَيُزِيلُ كُلَّ نِعْمَةٍ، وَيَقْطَعُ كُلَّ بَهْجَةٍ، وَالدُّنْيا دارٌ كَتَبَ اللّٰهُ لَهَا الْفَناءَ، وَلِأَهْلِها مِنْهَا الْجَلاءَ، فَأَكْثَرُهُمْ يَنْوِي بَقاءَها، وَيُعَظِّمُ بَناءَها، وَهِيَ حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ قَدْ عُجِّلَتْ لِلطَّالِبِ وَالْتَبَسَتْ بِقَلْبِ النَّاظِرِ، وَتُضْنِي ذو الثَّرْوَةِ الضَّعِيفَ وَيَجْتَوِيهَا الْخائِفُ الْوَجِلُ،
او را درمانده نمی‌کند فرار فراریان و به هنگام رسیدنش [یعنی مرگ] اهل هوا را گرفتار می‌نماید، بنای هر لذّتی را فرو می‌ریزد و هر نعمتی را تباه می‌نماید و هر نشاطی را قطع می‌کند، دنیا خانه‌ای است که خدا فنا را برای آن و کوچ کردن اهلش را از آن مقرّر نموده است، پس اکثر مردم ماندنش را نیّت می‌کنند و بنایش را بزرگ می‌شمارند، به ظاهر شیرین و سبز و خرم است، به شتاب گذشته، هرآینه برای جوینده و بر دل بیننده مشتبه گشته، صاحب ثروت ناتوان را به نداری اندازد و هراسان اندیشناک را در بر می‌گیرد؛
فَارْتَحِلُوا مِنْها يَرْحَمُكُمُ اللّٰهُ بِأَحْسَنِ مَا بِحَضْرَتِكُمْ، وَلَا تَطْلُبُوا مِنْها أَكْثَرَ مِنَ الْقَلِيلِ، وَلَا تَسْأَلُوا مِنْها فَوْقَ الْكَفافِ، وَارْضَوْا مِنْها بِالْيَسِيرِ، وَلَا تَمُدُّنَّ أَعْيُنَكُمْ مِنْها إِلیٰ مَا مُتِّعَ الْمُتْرَفُونَ بِهِ، وَاسْتَهِينُوا بِها وَلَا تُوَطِّنُوها، وَأَضِرُّوا بِأَنْفُسِكُمْ فِيها، وَ إِيَّاكُمْ وَالتَّنَعُّمَ وَالتَّلَهِّيَ وَالْفاكِهاتِ؛ فَإِنَّ فِي ذٰلِكَ غَفْلَةً وَاغْتِراراً،
پس کوچ کنید از آن، خدا شما را رحمت کند، به بهترین چیزی که نزد شما است [عمل صالح]، بیش از اندک از آن را نجویید و بیشتر از نیاز از آن مخواهید، به اندک آن راضی شوید و دیدگان خود را به آنچه خوش‌گذران‌ها از آن بهره می‌گیرند ندوزید، دنیا را سبک شمارید و آن را وطن خود قرار ندهید و نسبت به آن خود را به رنج و زیان نیندازید، شما را برحذر می‌دارم از رفاه‌طلبی و بازیگری و خوش‌گذرانی؛ به درستی که در این‌ها غفلت و غرور است
أَلا إِنَّ الدُّنْيا قَدْ تَنَكَّرَتْ وَأَدْبَرَتْ وَاحْلَوْلَتْ وَآذَنَتْ بِوَداعٍ، أَلا وَ إِنَّ الْآخِرَةَ قَدْ رَحَلَتْ فَأَقْبَلَتْ وَأَشْرَفَتْ وَآذَنَتْ بِاطِّلاعٍ، أَلا وَ إِنَّ الْمِضْمارَ الْيَوْمَ وَالسِّباقَ غَداً، أَلا وَ إِنَّ السُّبْقَةَ الْجَنَّةُ وَالْغايَةَ النَّارُ، أَلا أَفَلا تائِبٌ مِنْ خَطِيئَتِهِ قَبْلَ يَوْمِ مَنِيَّتِهِ، أَلا عامِلٌ لِنَفْسِهِ قَبْلَ يَوْمِ بُؤْسِهِ وَفَقْرِهِ، جَعَلَنَا اللّٰهُ وَ إِيَّاكُمْ مِمَّنْ يَخافُهُ وَيَرْجُو ثَوابَهُ،
و بدانید دنیا خود را به بیگانگی زده و پشت کرده و شیرین شده و اعلام نموده است وداع را، بدانید آخرت حرکت کرده پس به شما روی آورده و نمایان شده و خبر به در آمدن کرده است، بدانید به درستی که میدان تمرین امروز است و گاه مسابقه فردا و جایزه مسابقه بهشت، جایگاه بازنده دوزخ است، آیا کسی نیست که از خطایش، پیش از رسیدن روز مرگ توبه کند؟ آیا کسی نیست تا برای خویش، پیش از رسیدن روز فلاکت و تهیدستی‌اش کار کند؟ خدا ما و شما را از کسانی قرار دهد که از او می‌ترسند و پاداشش را امید دارند،
أَلا إِنَّ هٰذَا الْيَوْمَ يَوْمٌ جَعَلَهُ اللّٰهُ لَكُمْ عِيداً، وَجَعَلَكُمْ لَهُ أَهْلاً، فَاذْكُرُوا اللّٰهَ يَذْكُرْكُمْ، وَادْعُوهُ يَسْتَجِبْ لَكُمْ، وَأَدُّوا فِطْرَتَكُمْ فَإِنَّها سُنَّةُ نَبِيِّكُمْ، وَفَرِيضَةٌ واجِبَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ، فَلْيُؤَدِّها كُلُّ امْرِیً مِنْكُمْ عَنْ نَفْسِهِ وَعَنْ عِيالِهِ كُلِّهِمْ، ذَكَرِهِمْ وَأُنْثاهُمْ، وَصَغِيرِهِمْ وَكَبِيرِهِمْ وَحُرِّهِمْ وَمَمْلُوكِهِمْ؛ عَنْ كُلِّ إِنْسانٍ مِنْهُمْ صاعاً مِنْ بُرٍّ، أَوْ صاعاً مِنْ تَمْرٍ، أَوْ صاعاً مِنْ شَعِيرٍ،
بدانید، این روز، روزی است که خدا برای شما عید قرار داده و شما را سزاوار آن نموده، پس خدا را یاد کنید تا خدا شما را یاد کند، او را بخوانید تا شما را اجابت کند، زکات فطر خود را بپردازید که سنّت پیامبر شما و فریضه واجبی از پروردگار شماست، پس بپردازید فطریّه هر یک از شما از سوی خویش و همه نان‌خورانش، مرد و زنشان و کوچک و بزرگشان و آزاد و غیر آزادشان؛ از جانب هر انسانی از آنان نزدیک سه کیلو، از گندم یا خرما یا جو، خدا را در آنچه به شما واجب نموده و به آن امر فرموده،
وَأَطِيعُوا اللّٰهَ فِيما فَرَضَ عَلَيْكُمْ وَأَمَرَكُمْ بِهِ مِنْ إِقامِ الصَّلاةِ، وَإِيتآءِ الزَّكَاةِ، وَحِجِّ الْبَيْتِ، وَصَوْمِ شَهْرِ رَمَضانَ، وَالْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ، وَالنَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَالْإِحْسانِ إِلیٰ نِسائِكُمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ، وَأَطِيعُوا اللّٰهَ فِيما نَهاكُمْ عَنْهُ مِنْ قَذْفِ الْمُحْصَنَةِ، وَ إِتْيانِ الْفاحِشَةِ، وَشُرْبِ الْخَمْرِ، وَبَخْسِ الْمِكْيالِ، وَنَقْصِ الْمِيزانِ، وَشَهادَةِ الزُّورِ، وَالْفِرارِ مِنَ الزَّحْفِ،
اطاعت کنید که آن عبارت است از بپا داشتن نماز و پرداختن زکات و حجّ خانه خدا و روزه ماه رمضان و امر به معروف و نهی از منکر و نیکی کردن به زنان خود و زیردستانتان و خدا را اطاعت کنید در آنچه شما را از آن نهی فرموده است از تهمت زدن به پاکدامنان و ارتکاب زشتی و می‌گساری و کم کردن جنس پیمانه‌ای و کاستن ترازو و شهادت به ناحق و گریختن از جنگ،
عَصَمَنَا اللّٰهُ وَ إِيَّاكُمْ بِالتَّقْویٰ وَجَعَلَ الْآخِرَةَ خَيْراً لَنا وَلَكُمْ مِنَ الْأُولَیٰ، إِنَّ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ وَأَبْلَغَ مَوْعِظَةِ الْمُتَّقِينَ كِتابُ اللّٰهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ، أَعُوذُ بِاللّٰهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ ﴿بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ اللّٰهُ الصَّمَدُ لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ.
خدا ما و شما را به کمک تقوا حفظ کند و آخرت را برای ما و شما، بهتر از دنیا قرار دهد، به درستی که بهترین سخن و رساترین پند پرهیزگاران، کتاب خدای نیرومند حکیم است، پناه می‌برم به خدا از شیطان رانده شده، «به نام خدا که رحمتش بی‌اندازه است و مهربانی‌اش همیشگی؛ بگو: حقیقت این است که خداوند، یگانۀ بی‌همتاست؛ خداوندی که [از همۀ موجودات] بی‌نیاز [و مرجع و ملجأ همۀ نیازمندان جهانِ هستی] است؛ چیزی را نزاده و زاییده نشده است و اَحدی [در ذات و صفات و افعال] همتا و مساوی او نیست».
سپس اندکی پس از فراغ از خطبه، مانند کسی که شتاب داشته باشد می‌نشیند، آنگاه برخاسته، خطبه دوم را می‌خواند و این همان خطبه‌ای است که حضرت امیرمؤمنان در روز جمعه، پس از نشستن و برخاستن از خطبه اوّل می‌خواندند و آن خطبه این است:
الْحَمْدُلِلّٰهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنُؤْمِنُ بِهِ وَنَتَوَكَّلُ عَلَيْهِ، وَنَشْهَدُ أَنْ لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيكَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ صَلَواتُ اللّٰهِ وَسَلامُهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَمَغْفِرَتُهُ وَرِضْوانُهُ .
خدا را ستایش، او را می‌ستاییم و از او کمک می‌خواهیم و به او ایمان می‌آوریم و بر او توکل می‌کنیم، گواهی می‌دهیم که معبودی جز خدا نیست، یگانه است و شریکی برایش نیست و گواهی می‌دهیم که محمد بنده و فرستاده اوست، درود و سلام و آمرزش و رضوان خدا بر او و بر خاندانش باد.
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ وَنَبِيِّكَ صَلاةً نامِيَةً زاكِيَةً تَرْفَعُ بِها دَرَجَتَهُ، وَتُبَيِّنُ بِها فَضْلَهُ، وَصَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَبارِكْ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ كَما صَلَّيْتَ وَبارَكْتَ وَتَرَحَّمْتَ عَلَیٰ إِبْراهِيمَ وَآلِ إِبْراهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ؛
خدایا درود فرست بر محمد بنده و رسول و پیامبرت، درودی افزاینده و پاکیزه که درجه‌اش را به آن بالا بری و برتری‌اش را آشکار نمایی و درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و برکت ده بر محمّد و خاندان محمّد، چنان‌که درود فرستادی و برکت دادی و رحم کردی بر ابراهیم و خاندان ابراهیم، به درستی که تو ستوده و بزرگواری؛
اللّٰهُمَّ عَذِّبْ كَفَرَةَ أَهْلِ الْكِتابِ الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِكَ، وَيَجْحَدُونَ آياتِكَ، وَيُكَذِّبُونَ رُسُلَكَ . اللّٰهُمَّ خالِفْ بَيْنَ كَلِمَتِهِمْ، وَأَلْقِ الرُّعْبَ فِي قُلُوبِهِمْ، وَأَنْزِلْ عَلَيْهِمْ رِجْزَكَ وَنَقِْمَتَكَ وَبَأْسَكَ الَّذِي لَاتَرُدُّهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ . اللّٰهُمَّ انْصُرْ جُيُوشَ الْمُسْلِمِينَ وَسَرَاياهُمْ وَمُرابِطِيهِمْ فِي مَشارِقِ الْأَرْضِ وَمَغارِبِها إِنَّكَ عَلَیٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ .
خدایا عذاب کن کافران اهل کتاب را، آنان‌ که بندگانت را از راه تو باز می‌دارند و آیاتت را انکار می‌کنند و تکذیب می‌نمایند رسولانت را، خدایا در میانشان اختلاف کلمه قرار ده و در دل‌هایشان هراس انداز و فرود آور بر آنان عذاب و انتقام و شکنجه‌ات را، شکنجه‌ای که از مردم بدکار باز نگردانی. خدایا سپاهیان مسلمانان و گروه‌های آنان و مرزدارانشان را، در مشرق‌ها و مغرب‌های زمین یاری کن، به درستی که تو بر هر کاری توانایی،
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِماتِ . اللّٰهُمَّ اجْعَلِ التَّقْویٰ زادَهُمْ، وَالْإِيمانَ وَالْحِكْمَةَ فِي قُلُوبِهِمْ، وَأَوْزِعْهُمْ أَنْ يَشْكُرُوا نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ وَأَنْ يُوفُوا بِعَهْدِكَ الَّذِي عاهَدْتَهُمْ عَلَيْهِ، إِلٰهَ الْحَقِّ وَخالِقَ الْخَلْقِ؛ اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِمَنْ تُوُفِّيَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِماتِ وَ لِمَنْ هُوَ لاحِقٌ بِهِمْ مِنْ بَعْدِهِمْ مِنْهُمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ،
خدایا مردان و زنان مؤمن و مسلمان را بیامرز، خدایا تقوا را زادشان و ایمان و حکمت را در دل‌هایشان قرار ده و به آنان الهام فرما سپاسگزاری نعمتت را که به ایشان عنایت کردی و وفاداری به عهدت را که با آنان عهد کردی، ای معبود حق و آفریدگار خلق؛ خدایا بیامرز آنانی را که درگذشته‌اند از مردان و زنان مؤمن و مسلمان و هرکه پس از ایشان به آن‌ها ملحق می‌شود، به درستی که تو نیرومند و حکیمی،
﴿إِنَّ اللّٰهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحسانِ وَإِيتاءِ ذِي الْقُرْبیٰ، وَيَنْهیٰ عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ، اذْكُرُوا اللّٰهَ يَذْكُرْكُمْ فَإِنَّهُ ذاكِرٌ لِمَنْ ذَكَرَهُ، وَاسْأَلُوا اللّٰهَ مِنْ رَحْمَتِهِ وَفَضْلِهِ فَإِنَّهُ لَايَخِيبُ عَلَيْهِ داعٍ دَعاهُ، ﴿رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النَّارِ.
«همانا خداوند به عدالت و نیکوکاری و انفاق به خویشاوندان فرمان می‌دهد و از هر کار زشت‌ و ناپسندی و [هرگونه] تجاوز [از حدود خدا و حقوق مردم] نهی می‌کند، شما را اندرز می‌دهد تا متذکر [این مطلب] شوید [که فرمان و نهی خدا به مصلحت دنیا و آخرت شماست]»؛ خدا را یاد کنید تا یادتان کند، به درستی که او یاد کننده کسی است که یادش کند و از رحمت و احسان او بخواهید که ناامید نشود از او هیچ خواننده‌ای که او را بخواند، «پروردگارا! به ما در دنیا از هرگونه خیر [و خوبی] و در آخرت هم از هر نوع خیر [و ثواب] عطا کن و ما را از عذابِ آتش نگهدار».