آلا؛ مفاتیح الجنان

شب بیست و هفتم، شـب بعثـت پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و از شب‌های پربرکت است و در آن چند عمل مستحبّ است:

اوّل:

شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: از حضرت جواد(علیه‌السلام) روایت شده: همانا در ماه رجب شبی است که از هر آنچه آفتاب بر آن می‌تابد بهتر است و آن، شب بیست و هفتم رجب است که در صبح آن پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به رسالت مبعوث شد. برای کسی که از شیعۀ ما عمل‌کننده در آن شب است، پاداش نیکوکاری شصت سال مقرّر است،

به محضر آن حضرت عرض شد: عمل در آن شب چیست؟ فرمود:

چون نماز عشا را خواندی و به بستر استراحت رفتی تا پیش از نیمه شب، هر ساعتی که خواستی از بستر برمی‌خیزی و دوازده رکعت نماز هر دو رکعت به یک سلام می‌خوانی، در هر رکعت «حمد» و سوره‌ای از سوره‌های کوچک مفصّل می‌خوانی و کوچک مفصّل از سوره «محمّد»(صلی‌الله‌علیه‌وآله) تا آخر قرآن است.

زمانی که از دوازده رکعت نماز فارغ شدی، در همان حال نشسته هر یک از سوره‌های «حمد» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» و «قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ» و «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» و «آیت‌الکرسی» را «هفت مرتبه» بخوان و به دنبال همه آن‌ها این دعا را به بخوان:

الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِی لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِی الْمُلْكِ، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيراً . اللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُك بِمَعاقِدِ عِزِّكَ عَلَیٰ أَرْكانِ عَرْشِكَ وَمُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ كِتابِكَ، وَبِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، وَذِكْرِكَ الْأَعْلَی الْأَعْلَی الْأَعْلیٰ، وَبِكَلِماتِكَ التَّامَّاتِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَأَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ.

ستایش ویژۀ خداست که فرزندی نگرفته و شریکی در فرمانروایی و یاوری از روی خواری و نیاز برایش نبوده است، او را بسیار بزرگ شمار. خدایا! از تو می‌خواهم به‌حق جایگاه‌های عزّتت بر پایه‌های عرشت و نهایت رحمتت در قرآنت و بنام بزرگ‌تر بزرگ‌تر بزرگترت و ذکر برتر برتر برترت و به کلمات کاملت، بر محمّد و خاندانش درود فرست و با من چنان کن که شایسته آنی.

سپس بخوان هر دعایی را که می‌خواهی؛

و نیز غسل در این شب مستحب است و نمازی که داود بن سرحان از امام صادق(علیه‌السلام) برای «شب نیمه رجب» روایت کرده و جزو اعمال شب نیمه ذکر شد در این شب نیز خوانده می‌شود.

دوّم:

زیارت حضرت امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) که برترین اعمال این شب می‌باشد؛

و بدان که ابوعبدالله محمّد بن بطوطه که یکی از دانشمندان اهل سنت است در ششصد سال پیش از این زمان [زمان نوشته شدن مفاتیح‌الجنان] می‌زیسته، در سفرنامه خود معروف به «رحله ابن بطوطه» در بیان ورودش از مکه معظّمه به نجف اشرف، روضه و قبر مبارک مولایمان امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) را بیان کرده و گفته است همه‌ی اهل این شهر رافضی هستند، و برای این روضه مبارکه کراماتی ظاهر شده:

از جمله در شب بیست‌وهفتم ماه رجب که نامش نزد اهل آنجا «لیلة المحیا» [شب بیداری یا شب زندگانی] است، از عراقین [بصره و کوفه] و خراسان و شهرهای فارس و روم، افراد شل و مفلوج و زمین‌گیری را که حدود سی یا چهل نفر می‌شوند پس از عشا نزد ضریح مقدّس علی می‌آورند، آنگاه مردم اجتماع می‌کنند و به انتظار شفا یافتن و برخاستن آنان می‌مانند.

گروهی از اجتماع‌کنندگان نماز می‌خوانند و برخی ذکر می‌گویند و گروهی قرآن می‌خوانند و بعضی هم به تماشای روضه مبارکه مشغول می‌شوند تا آنکه نصف یا دوسوم از شب بگذرد، در این هنگام تمام مبتلایان و زمین‌گیران که محروم از حرکت بودند، از جای برمی‌خیزند درحالی‌که صحیح و تندرست‌اند و نقصی در آنان نیست و می‌گویند:

«لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰه»

(معبودی جز خدا نیست)،

«مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ»

(محمد فرستاده خداست)،

«عَلِیُّ وَلِیُّ اللّٰه»

(علی ولیّ خداست) و این امری است مشهور و معروف.

من گرچه آن شب را در آن روضه درک نکردم، ولی از مردمان مورد اطمینان که بر گفتارشان اعتماد داشتم شنیدم.

و همچنین در مدرسه‌ای که مهمانخانه آن حضرت است، سه نفر زمین‌گیر را که قدرت بر حرکت نداشتند دیدم، یکی از مردمان روم و دیگری از اهالی اصفهان و سومی از مردم خراسان بود، از هر سه پرسیدم، چگونه شما درمان نیافته و در اینجا مانده‌اید؟
گفتند: ما شب بیست‌وهفتم رجب را درک نکردیم، اینجا مانده‌ایم تا شب بیست‌وهفتم آینده برسد و شفای خود را بگیریم و به خاطر این شب، مردم زیادی از شهرها جمع می‌شوند و بازار بزرگی به مدّت ده روز برپا می‌گردد.

نویسنده گوید: مبادا این حکایت را دور از واقع بدانی، چه همانا معجزات و کراماتی که از این مَشاهد مشرّفه به ظهور رسیده و به حدّ تواتر نقل‌شده بسیار زیادتر از آن است که در شمار آید؛

و در ماه شوال گذشته [نسبت به زمان نوشتن این بخش از مفاتیح‌الجنان به وسیله نویسنده بزرگوارش مرحوم محدّث قمی(رحمة‌الله‌علیه)] سال هزار و سیصد و چهل‌وسه هجری قمری در حرم مطهّر حضرت ثامن الأئمة الهداة و ضامن الامّة العصاة مولانا ابو الحسن علی بن موسی الرضا(علیه‌السلام)، سه زن که هر سه به علت بیماری فلج و مانند آن زمین‌گیر بودند و درمانشان از توان پزشکان بیرون بود، شفا یافتند و این معجزه از آن قبر مطهّر بر همه واضح و آشکار شد، همچون نمودار شدن خورشید در آسمان صاف و بی‌ابر و باز شدن دروازه نجف به روی عرب‌های بادیه‌نشین؛

و شفا یافتن این سه زن به اندازه‌ای روشن بود که برای مردم بیان شد و دکترهایی که از بیماری آنان آگاه بودند، با اینکه در امر مداوای آنان دقت بسیار داشتند، شفا یافتن معجزه‌گونه آنان را تصدیق کردند و بعضی از آن‌ها تصدیق خود را بر شفای آنان به صورت نوشته اعلام داشتند و اگر ملاحظه اختصار و عدم مناسبت محل نبود، داستان آن‌ها را به به صورت مشروح بیان می‌کردم.

وَلَقَدْ أَجادَ شَیْخُنا الْحُرُّ الْعامِلی فی أُرْجُوزَتِهِ (چه زیبا سروده شیخ ما شیخ حرّ عاملی در قصیده‌اش):

سوم:

شیخ کفعمی در کتاب «بلد الامین» فرموده است: شب مبعث این دعا را بخوان:

اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُك بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ فِی هٰذِهِ اللَّيْلَةِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ، وَالْمُرْسَلِ الْمُكَرَّمِ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَأَنْ تَغْفِرَ لَنا مَا أَنْتَ بِهِ مِنَّا أَعْلَمُ، يَا مَنْ يَعْلَمُ وَلَا نَعْلَمُ .

خدایا! از تو می‌خواهم، به تجلّی اعظم، در این شب از ماه تجلیل شده و به‌حق رسول محبوب و شایستۀ احترام که درود فرستی بر محمّد و خاندانش و بیامرزی بر ما، آنچه را تو به آن از ما داناتری، ای آن‌که می‌داند و ما نمی‌دانیم،

اللّٰهُمَّ بارِكْ لَنا فِی لَيْلَتِنا هٰذِهِ الَّتِی بِشَرَفِ الرِّسالَةِ فَضَّلْتَها، وَبِكَرامَتِكَ أَجْلَلْتَها، وَبِالْمَحَلِّ الشَّرِيفِ أَحْلَلْتَها .

خدایا! به ما برکت ده در این شب، شبی که آن را به شرف رسالت برتری دادی و به بزرگ‌منشی و بخشندگی‌ات بزرگ کردی و به جایگاه شریفی برآوردی،

اللّٰهُمَّ فَإِنّا نَسْأَلُكَ بِالْمَبْعَثِ الشَّرِيفِ، وَالسَّيِّدِ اللَّطِيفِ، وَالْعُنْصُرِ الْعَفِيفِ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَأَنْ تَجْعَلَ أَعْمالَنا فِی هٰذِهِ اللَّيْلَةِ وَفِی سائِرِ اللَّيالِی مَقْبُولَةً، وَذُنُوبَنا مَغْفُورَةً، وَحَسَناتِنا مَشْكُورَةً، وَسَيِّئاتِنا مَسْتُورَةً، وَقُلُوبَنا بِحُسْنِ الْقَوْلِ مَسْرُورَةً، وَأَرْزاقَنا مِنْ لَدُنْكَ بِالْيُسْرِ مَدْرُورَةً .

خدایا! ما از تو درخواست می‌کنیم به‌حق بعثت برجسته و آقای مهربان و بنیاد و نژاد پارسا که بر محمّد و خاندانش درود فرستی و اعمال ما را در این شب و در سایر شب‌ها پذیرفتۀ پیشگاهت قرار دهی و گناهانمان را آمرزیده بداری و خوبی‌هایمان را مورد پاداش فراوان و بدی‌هایمان را پوشیده گردانی و دل‌هایمان را به گفتار خوش شادمان سازی و روزی‌هایمان را از سوی خود به آسانی فراوان کنی.

اللّٰهُمَّ إِنَّكَ تَریٰ وَلَا تُریٰ، وَأَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلیٰ، وَ إِنَّ إِلَيْكَ الرُّجْعیٰ وَالْمُنْتَهیٰ، وَ إِنَّ لَكَ الْمَماتَ وَالْمَحْيا، وَ إِنَّ لَكَ الْآخِرَةَ وَالْأُولیٰ؛

خدایا! تو می‌بینی و خود دیده نمی‌شوی و تو در چشم‌انداز برتری و بازگشت و سرانجام به‌سوی توست و مرگ و حیات و آخرت و دنیا از تو است؛

اللّٰهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ أَنْ نَذِلَّ وَنَخْزیٰ، وَأَنْ نَأْتِیَ مَا عَنْهُ تَنْهیٰ .

خدایا! به تو پناه می‌آوریم از اینکه خوار و رسوا شویم و از اینکه مرتکب عملی شویم که از آن نهی کرده‌ای.

اللّٰهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ، وَنَسْتَعِيذُ بِكَ مِنَ النَّارِ فَأَعِذْنا مِنْها بِقُدْرَتِكَ، وَنَسْأَلُكَ مِنَ الْحُورِ الْعِينِ فَارْزُقْنا بِعِزَّتِكَ، وَاجْعَلْ أَوْسَعَ أَرْزاقِنا عِنْدَ كِبَرِ سِنِّنا، وَأَحْسَنَ أَعْمالِنا عِنْدَ اقْتِرابِ آجالِنا، وَأَطِلْ فِی طاعَتِكَ، وَما يُقَرِّبُ إِلَيْكَ، وَيُحْظِی عِنْدَكَ، وَيُزْ لِفُ لَدَيْكَ أَعْمارَنا، وَأَحْسِنْ فِی جَمِيعِ أَحْوالِنا وَأُمُورِنا مَعْرِفَتَنا، وَلَا تَكِلْنا إِلیٰ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ فَيَمُنَّ عَلَيْنا، وَتَفَضَّلْ عَلَيْنا بِجَمِيعِ حَوائِجِنا لِلدُّنْيا وَالْآخِرَةِ، وَابْدَأْ بِآبائِنا وَأَبْنائِنا وَجَمِيعِ إِخْوانِنَا الْمُؤْمِنِينَ فِی جَمِيعِ مَا سَأَلْناكَ لِأَ نْفُسِنا يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ؛

خدایا درخواست بهشت را به رحمتت از تو داریم و به تو پناه می‌آوریم از آتش دوزخ، پس ما را به قدرتت از آتش پناه ده و از تو درخواست حورالعین داریم، پس به عزّتت روزی ما کن و فراخ‌ترین روزی را هنگام پیری ما قرار ده و نیکوترین اعمالمان را به گاه فرا رسیدن مرگمان و عمر ما را در طاعتت و در آنچه ما را به سویت نزدیک کند و در نزدت بهره‌مندمان نماید و در پیشگاهت بر منزلتمان افزاید، طولانی گردان و در همه حالات و کارها معرفتمان را نیکو ساز و ما را به احدی از مردمان وامگذار تا بر ما منّت نهد و بر ما به برآورده ساختن تمام حاجات دنیا و آخرتمان لطف کن و بخشش آغاز کن به پدرانمان و فرزندانمان و همه برادران با ایمانمان، در همه آنچه از تو برای خود درخواست کردیم، ای مهربان‌ترین مهربانان؛

اللّٰهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظِيمِ، وَمُلْكِكَ الْقَدِيمِ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَغْفِرَ لَنَا الذَّنْبَ الْعَظِيمَ، إِنَّهُ لَايَغْفِرُ الْعَظِيمَ إِلّا الْعَظِيمُ .

خدایا! از تو می‌خواهیم به نام بزرگت و فرمانروایی دیرینه‌ات که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و بیامرزی بر ما گناه بزرگ را، چراکه بزرگ را جز بزرگ نمی‌آمرزد.

اللّٰهُمَّ وَهٰذا رَجَبٌ الْمُكَرَّمُ الَّذِی أَكْرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ، أَكْرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَيْنِ الْأُمَمِ، فَلَكَ الْحَمْدُ يَا ذَا الْجُودِ وَالْكَرَمِ، فَأَسْأَلُكَ بِهِ وَبِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ الَّذِی خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِی ظِلِّكَ فَلا يَخْرُجُ مِنْكَ إِلیٰ غَيْرِكَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَيْتِهِ الطَّاهِرِينَ، وَأَنْ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِينَ فِيهِ بِطاعَتِكَ، وَالْآمِلِينَ فِيهِ لِشَفاعَتِكَ .

خدایا! این ماه محبوب و قابل احترام رجب است که ما را به آن گرامی داشتی، نخستین ماه‌های حرام است که ما را به آن از میان امّت‌ها اکرام کردی، پس تو را سپاس ای دارای بخشش و بزرگواری، از تو می‌خواهم به‌حق ماه رجب و به‌حق نام بزرگ‌تر بزرگ‌تر بزرگ‌تر باشکوه‌تر و باارزش‌تر که آن را آفریدی، پس در سایه‌ات استقرار یافت، نامی که از تو به غیر تو نرسد که بر محمّد و اهل‌بیت پاکش درود فرستی و ما را در این ماه از برپادارندگان طاعتت و آرزومندان شفاعتت قرار دهی.

اللّٰهُمَّ اهْدِنا إِلَیٰ سَواءِ السَّبِيلِ، وَاجْعَلْ مَقِيلَنا عِنْدَكَ خَيْرَ مَقِيلٍ، فِی ظِلٍّ ظَلِيلٍ، وَمُلْكٍ جَزِيلٍ، فَإِنَّكَ حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ .

خدایا! ما را به راه راست هدایت کن و جایگاه ما را نزد خود بهترین استراحتگاه در سایه‌سار رحمت همیشگی و فرمانروایی عظیمت قرار ده، تو ما را بسی و چه نیکو کارگشایی.

اللّٰهُمَّ اقْلِبْنا مُفْلِحِينَ مُنْجِحِينَ غَيْرَ مَغْضُوبٍ عَلَيْنا وَلَا ضَالِّينَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ .

خدایا! ما را به حالت رستگاری و موفقیت برگردان‌ که در گروه مورد خشم قرارگرفتگان و در طایفه گمراهان نباشیم، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان.

اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُك بِعَزائِمِ مَغْفِرَتِكَ، وَبِواجِبِ رَحْمَتِكَ، السَّلامَةَ مِنْ كُلِّ إِثْمٍ، وَالْغَنِيمَةَ مِنْ كُلِّ بِرٍّ، وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ؛

خدایا! به آهنگ‌های استوار آمرزشت و به رحمتت که بر خود لازم کرده‌ای، از تو می‌خواهم، سلامت از هر گناه و بهره‌مندی از هر کار نیک و رسیدن به بهشت و رهایی از دوزخ را به من عطا کنی؛

اللّٰهُمَّ دَعاكَ الدَّاعُونَ وَدَعَوْتُكَ، وَسَأَلَكَ السَّائِلُونَ وَسَأَلْتُكَ، وَطَلَبَ إِلَيْكَ الطَّالِبُونَ وَطَلَبْتُ إِلَيْكَ .

خدایا! خوانندگان تو را خواندند و من هم تو را خواندم و درخواست‌کنندگان از تو درخواست کردند و من هم از تو درخواست نمودم و جویندگان تو را جویا شدند و من هم جویای تو شدم.

اللّٰهُمَّ أَنْتَ الثِّقَةُ وَالرَّجاءُ، وَ إِلَيْكَ مُنْتَهَی الرَّغْبَةِ فِی الدُّعاءِ .

خدایا! تو مورد اطمینان و امیدی و نهایت میل و رغبت در خواندن دعا به‌سوی توست،

اللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَاجْعَلِ الْيَقِينَ فِی قَلْبِی، وَالنُّورَ فِی بَصَرِی، وَالنَّصِيحَةَ فِی صَدْرِی، وَذِكْرَكَ بِاللَّيْلِ وَالنَّهارِ عَلَیٰ لِسانِی، وَرِزْقاً واسِعاً غَيْرَ مَمْنُونٍ وَلَا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنِی، وَبارِكْ لِی فِيما رَزَقْتَنِی، وَاجْعَلْ غِنایَ فِی نَفْسِی، وَرَغْبَتِی فِيما عِنْدَكَ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و یقین را در قلبم قرار ده و روشنی را در دیده‌ام و خیرخواهی را در سینه‌ام و ذکرت را در هر شب و روز بر زبانم و روزی گستردۀ پایان‌ناپذیر و غیر حرام را روزی‌ام کن و در آنچه روزی‌ام کردی برکت قرار ده و بی‌نیازی‌ام را در خودم و دلبستگی‌ام را در آنچه نزد توست قرار ده، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان.

پس به سجده برو و بگو:

الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِی هَدانا لِمَعْرِفَتِهِ، وَخَصَّنا بِوِلايَتِهِ، وَوَفَّقَنا لِطاعَتِهِ، شُكْراً شُكْراً

(تا صد مرتبه)

سپاس ویژۀ خداست که ما را به معرفتش رهنمون شد و به ولایتش اختصاص داد و به طاعتش توفیقمان عطا کرد، سپاس، سپاس.

پس سر از سجده بردار و بگو:

اللّٰهُمَّ إِنِّی قَصَدْتُكَ بِحاجَتِی، وَاعْتَمَدْتُ عَلَيْكَ بِمَسْأَلَتِی، وَتَوَجَّهْتُ إِلَيْكَ بِأَئِمَّتِی وَسادَتِی . اللّٰهُمَّ انْفَعْنا بِحُبِّهِمْ، وَأَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ، وَارْزُقْنا مُرافَقَتَهُمْ، وَأَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ فِی زُمْرَتِهِمْ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

خدایا من تو را برای حاجتم قصد کردم و به خواسته‌ام بر تو اعتماد نمودم و روی آوردم به تو به واسطه امامان و سرورانم. خدایا! ما را به محبتشان سود بخش و به جایگاه آنان وارد ساز و هم‌نشینی با ایشان را روزی ما گردان و ما را در زمره آنان وارد بهشت کن، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان.

این دعا را سید ابن طاووس برای«روز مبعث» ذکر فرموده.